Prettig contact met de overheid is het motto van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit is mede van toepassing op de behandeling van verzoeken om nadeelcompensatie. Het probleem is echter dat Prettig contact met de overheid vaak ver te zoeken is bij nadeelcompensatie. Mogelijk kan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten hieraan aandacht besteden.

De schade die in nauw verband staat met het overheidshandelen of – besluit komt voor vergoeding in aanmerking (nadeelcompensatie). Daarbij gaat het om een redelijke mate van waarschijnlijkheid. Of de schade redelijkerwijs aan het overheidshandelen is toe te rekenen, hangt af van de omstandigheden van het geval. Daarbij spelen de financiële gegevens een belangrijke rol. De beoordeling hiervan vereist financiële expertise. De beoordeling van het causaal verband is dus niet uitsluitend een juristenvraagstuk.

Gemeente Medemblik heeft het advies van de door haar ingeschakelde adviescommissie niet aan haar besluitvorming ten grondslag mogen leggen, aldus de Afdeling. De adviescommissie is ten onrechte uitgegaan van een voordeel. De gemeente wordt opgedragen een nieuw besluit te nemen. De les die gemeenten hieruit kunnen trekken is dat men niet te snel van een voordeel kan uitgaan in het planschade- en het nadeelcompensatierecht (ABRvS 19 juli 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1968).

​

Rijkswaterstaat heeft haar beleidsregels drie jaar geleden aangepast. De wijziging houdt onder meer in dat de hoogte van de brutowinstmarge aanleiding kan geven tot het verlagen van de 15% omzetdrempel. Uit onderzoek blijkt dat de drempel om die reden nimmer is verlaagd. In zoverre lijkt het erop dat de Afdelingsuitspraak inzake het restaurant De Wouwse Tol een witte raaf is. In die zaak werd de schade, gelet op de hoge brutowinstmarge van dit bedrijf, vergoed met toepassing van een drempel van 10 procent.
 

Mogelijk leveren de wegwerkzaamheden tevens een voordeel voor de benadeelde ondernemer. Mag de overheid dit voordeel verrekenen? Voordeelverrekening is uitsluitend toegestaan als voldaan is aan de vereisten in het Burgerlijk Wetboek. Het voordeel moet een rechtstreeks gevolg zijn van het wegonderhoud (het conditio sine qua non verband als bedoeld in art. 6:98 BW). Bovendien dient de overheid aan de hand van concrete en controleerbare gegevens inzichtelijk maken dat voordeelverrekening alleszins redelijk is (art. 6:100 BW). Dit zijn strikt gescheiden toetsen, aldus de Hoge Raad. Een algemeen verondersteld voordeel mag geenszins van het schadebedrag worden afgetrokken. Voor meer informatie, P. Oskam en D. van den Dungen, ''Voordeelstoerekening-de-verhuller-onthuld''', PIV-Bulletin, december 2016.

De hoogte van de kostenvergoeding voor deskundigen in bezwaar en (hoger) beroep is geregeld in het Besluit proceskosten bestuursrecht. Dit besluit schrijft in samenhang met het Besluit tarieven in strafzaken 2003 een uurtarief van € 116,09 uur voor. Terwijl de Afdeling regelmatig een forfaitair tarief van € 75 hanteert. Daarbij ziet de Afdeling het Besluit proceskosten bestuursrecht over het hoofd.

Het uitgangspunt is dat de door de aanvrager gemaakte deskundigenkosten bij toewijzing van de aanvraag om nadeelcompensatie wordt vergoed. Dit uitgangspunt geldt ook in het planschaderecht. Het redelijkheidscriterium is de leidraad voor de toekenning van de gemaakte deskundigenkosten. Het maken van de kosten moet verantwoord zijn. Ook de omvang van de kosten moet redelijk zijn (de dubbele redelijkheidstoets). Bij de tweede toets speelt het gehanteerde uurtarief een centrale rol. Wat is een redelijk uurtarief? Dit varieert tussen € 75 en € 195. De dubbele redelijkheidstoets pakt dus zeer wisselend uit. Mogelijk kan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een aanzet geven tot meer uniformiteit.

Zo nodig mag het bezwaarschrift ter hoorzitting worden aangevuld. Stel, ter zitting komen feiten en omstandigheden aan de orde die de bezwaarde niet eerder bekend waren. Mogelijk zijn juist deze feiten van belang ter beoordeling van het causaal verband dan wel de invulling van het normaal maatschappelijk risico. Het zou dan ook onlogisch zijn om een eventuele aanvulling van het bezwaar buiten beschouwing te laten. Bovendien verzet zich noch art. 6:5 jo. art. 6:6 Awb noch enig rechtsregel zich hiertegen (vergelijk ABRvS 26 maart 2008, ECLI:NL:RVS:2008:BC7634).

Werkzaamheden ter uitvoering van een bestemmingsplanwijziging kan leiden tot inkomensschade, maar ook tot aantasting van het woongenot bij omwonenden. Denk hierbij aan geluid- en trillingshinder wegens de werkzaamheden. Enige hinder komt voor rekening en risico van de omwonenden. Dat geldt niet voor overmatige en langdurige hinder. In dergelijke gevallen kunnen omwonenden aanspraak maken op nadeelcompensatie. Een voorbeeld hiervan is de uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant. Blijkens deze uitspraak wordt eisers een bedrag van € 5000 toegekend ter vergoeding van de door hen geleden overlast als gevolg van de aanleg van A73 bij Swalmen (Rb. Oost-Brabant 24 mei 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2820).

Opvallend weinig gemeenten beschikken over een nadeelcompensatieverordening voor schade bij wegwerkzaamheden. Voorbeelden hiervan zijn de gemeenten Amsterdam, Groningen en Rotterdam. Het voordeel van een nadeelcompensatieverordening is dat de ondernemer weet waar hij aan toe is (waaraan moet een aanvraag voldoen, wanneer schakelt de gemeente een deskundige in of niet, wel of geen heffingsrecht). Een ander voordeel is dat bij geschillen de goedkope bezwaar- en beroepsprocedure bij de bestuursrechter openstaat. Dat is voor beide partijen gunstig. Is een nadeelcompensatieverordening verplicht?  Nee. Maar wat weerhoudt de gemeente ervan om geen nadeelcompensatieverordening vast te stellen? Niet te vergeten dat alle gemeenten beschikken over een planschadeverordening. 

Nee, in het geheel niet. Per geval moet de overheid bezien of het advies zorgvuldig tot stand is gekomen en of er geen gebreken aan het advies kleven. Heeft de benadeelde ondernemer nader bewijs (contra-expertise) aangevoerd, dan zal moeten worden bezien of gerede twijfel bestaat aan de juistheid van (de conclusie van het advies). Zo nodig kan de overheid een second opinion aanvragen. In beroep geldt hetzelfde. Ook de bestuursrechter mag niet zonder meer ervan uit gaan dat het overheidsadvies juist is. In dit verband is het Korosec-arrest van belang. Bij contra-expertise zal de bestuursrechter eerder geneigd zijn de zaak voor te leggen aan een eigen deskundige, de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak. Lees verder de blog van de heer R. Ortlep ''Deskundigenserie: Korosec-arrest in de bestuursrechtspraak'' d.d. 2 juli 2017

De bestuursrechter kan in (hoger) beroep een eigen deskundige inschakelen. Dat kan lonend zijn voor de benadeelde ondernemer. Een voorbeeld hiervan is de Afdelingsuitspraak d.d. 16 december 2015. De deskundigencommissie had de gemeente Amersfoort geadviseerd het verzoek om planschade af te wijzen. De gemeente volgde het advies op en wees het verzoek af. De ondernemer ging in beroep en vervolgens hoger beroep. En met succes. De Afdeling bepaalde met inschakeling van een eigen deskundige (de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak) dat de gemeente de schade ad € 45.050 moest vergoeden (ABRvS 16 december 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3819).